De prijsvraag Brood en Spelen heeft als doel om boeren, ondernemers en ontwerpers nieuwe perspectieven te laten ontwikkelen voor het landelijke gebied en is geïnitieerd door Floris Alkemade (Rijksbouwmeester) en Berno Strootman (Rijksadviseur voor het Landschap).
Start Up farm is de geselecteerde inzending waarbij de bestaande bomenkwekerij Decohof wordt omgevormd naar een innovatie machine: een plek met verschillende bedrijfsmodellen die aan elkaar gerelateerd zijn. OTO werkt hiervoor samen met Buro Moon, Ravenkop en Decohof.
De Decohof, een kwekerij van 11 ha ten oosten van Zwolle, is gelegen in een historische streek welke bekend staat om de oude marken, havezaten, kastelen en buitenplaatsen. Tegenwoordig wordt de streek gekenmerkt door enerzijds de cultuurhistorische structuren en anderzijds de uitgestrekte melkveebedrijven met hun vele hectares aan grasland. Ondanks de schaalvergroting van de melkveebedrijven zijn de landgoederen redelijk overeind gebleven wat vandaag de dag leidt tot het aantrekken van dagjesmensen, fietsers en wandelaars.
Het concept van deze landgoederen is intrigerend, naast de cultuurhistorische waarde zijn het ook bedrijven die van oudsher de verbinding zijn geweest tussen stad en landschap, verschillende verdienmodellen hebben gehad en zichzelf tot vandaag de dag, naar gelang de behoefte, opnieuw blijven uitvinden. Ons voorstel leert van deze plekken, takt hier op een moderne manier op aan en schept nieuwe banen door middels innovatie te bouwen aan een duurzaam en robuust platteland van de toekomst. Wij geloven dat het ondernemerschap en de ruimte om te experimenteren binnen de kleinschalige bedrijven de innovatiemotor kan zijn voor de land en tuinbouw sector.
Modernisering en schaalvergroting op het platteland hebben geleid tot een toename van landoppervlak bij een afnemend aantal boeren. In 35 jaar tijd is het aantal agrarische bedrijven in Nederland meer dan gehalveerd. Het aantal boeren en tuinders daalde met 54,8 procent, oftewel met 79.487 bedrijven. Dit betekent een krimp van gemiddeld 2.338 bedrijven per jaar. Een indrukwekkend aantal van gemiddeld 6,4 bedrijven die er dagelijks mee stoppen. Een van de redenen om te stoppen is het gebrek aan opvolging. Hoe kleiner het boerenbedrijf, des te kleiner de kans op bedrijfsopvolging. Kleine bedrijven zijn hierdoor vaak genoodzaakt om in te krimpen, land of overtollige schuren te verkopen of het over een andere boeg te gooien.
De modernisering en technologische vooruitgang op het platteland leiden tot een verschuiving van de banenmarkt waarbij de concentratie van arbeid komt nog meer te liggen bij grote bedrijven waarbij er ook steeds meer focus komt op techniek en management. De impact hiervan is groot, het aantal banen neemt af, jongeren trekken weg wat de vergrijzing van het platteland versterkt en sociaaleconomische structuren brokkelen af.
Een ommezwaai komt niet vanuit de hoek van de grote bedrijven, als we kijken naar disruptie vandaag de dag komt die uit de hoek van kleine ondernemers die durven te ondernemen en kansen zien waar anderen beren op de weg zien. De kleinschalige land- en tuinbouwbedrijven (25% van het totaal aantal L&T bedrijven) die het meest onder druk staan om op te geven of te innoveren zijn wat ons betreft de perfecte groep om een nieuwe toekomst te schetsen vanuit sociaal inclusief ondernemerschap.
Als we kijken naar innovatieclusters wereldwijd dan zien we een systeem van start-ups, scale-ups en grote bedrijven die samenwerken aan nieuwe producten en diensten. De ideale mix in dit systeem is 50% grote bedrijven welke fungeren als afnemers, 25% scale-ups welke zorgen voor de verbindingen in het systeem en 25% start-ups welke als innovatiemotor het systeem op gang houden.
Onze visie voor de toekomst van het platteland is dat deze vorm van cluster interactie ook hier op gang komt met de 25% kleinschalige land- en tuinbouwbedrijven als innovatiemotor. We zien hierbij de volgende fasen om te komen tot een volledig functionerend systeem:
Fase 1: kleinschalige land- en tuinbouwbedrijven en landgoederen als broedkamers van innovatie en ondernemerschap.
Fase 2: het ontstaan van een netwerk van kleinschalige innovatiehotspots en het ontstaan van enkele scale-ups
Fase 3: grote bedrijven nemen producten en diensten af van kleinere bedrijven en maken de ommezwaai naar nieuwe economische modellen, de 25% kleinschalige bedrijven bieden een aantrekkelijke werkplek en fungeren als de innovatiemotor
De Decohof is een van de 25% kleinschalige land- en tuinbouwbedrijven waar de innovatie reeds op gang is gebracht. Het betreft een voormalig melkveebedrijf wat omgebouwd is naar een biologische kwekerij waar ondertussen mens en dier samenwerken voor de productie van struiken, bomen, planten en voedsel.
Voor boer Vincent is het evident dat het anders moet en kan. Onder het motto ‘niet lullen maar poetsen’ is hij vast aan de slag gegaan met het uitvinden van een nieuw bedrijfsmodel wat zich richt op een modern landgoed met een pluklaan, een kwekerij met polyculturen en meerdere verdienmodellen.
Als team brengen wij de verschillende schalen en opgaven bij elkaar en hebben de ambitie om met de Decohof samen met andere kleinschalige bedrijven en landgoederen in de regio aan een nieuwe ecologische en ondernemende hoofdstructuur te bouwen.